Tỷ phú Elon Musk đã đưa robot hình người trở thành tâm điểm trong năm nay, coi chúng là trụ cột cho định giá của Tesla - mức mà ông tin có thể đạt tới hàng chục nghìn tỷ USD. Tuy nhiên, Tesla vẫn chưa bán ra robot hình người chủ lực Optimus.
Trái lại, nhiều khả năng một loạt doanh nghiệp Trung Quốc sẽ “về đích trước” Tesla khi bắt đầu tăng tốc sản xuất robot từ năm 2026, trong bối cảnh Bắc Kinh đặt công nghệ này vào trung tâm các kế hoạch chiến lược.
“Trung Quốc hiện dẫn trước Mỹ trong giai đoạn thương mại hóa sớm robot hình người. Dù về dài hạn hai nước được kỳ vọng xây dựng các thị trường có quy mô tương đương, Trung Quốc đang mở rộng nhanh hơn ở giai đoạn khởi đầu”, Andreas Brauchle, đối tác tại hãng tư vấn Horvath, viết trong email gửi CNBC.
Robot hình người được thiết kế có hình dáng và chuyển động giống con người, vận hành nhờ các thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) cùng phần cứng phức tạp như chip bán dẫn. Những người ủng hộ cho rằng chúng có thể được triển khai trong nhiều bối cảnh, từ nhà máy, dịch vụ – khách sạn cho tới gia đình.
Trung Quốc đặt robot là ưu tiên chiến lược
Trong vài năm qua, Trung Quốc coi robot là trọng tâm của chiến lược công nghệ, công bố các kế hoạch xây dựng chuỗi cung ứng và sản xuất hàng loạt.
Tháng 10, Chủ tịch Tập Cận Bình cùng các lãnh đạo cấp cao thuộc Ban Chấp hành Trung ương đã họp và công bố định hướng cho “Kế hoạch 5 năm lần thứ 15”, xác định các lĩnh vực ưu tiên trong thời gian tới. Thuật ngữ “AI hiện thân” - chỉ phần cứng được dẫn dắt bởi AI như robot hay xe tự hành - được nhắc tới trong văn bản.
Với Trung Quốc, robot hình người là cơ hội giải bài toán lao động của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, đồng thời thúc đẩy tham vọng dẫn đầu công nghệ.
“Động lực phát triển robot hình người của Trung Quốc đến từ áp lực nhân khẩu học, nhu cầu mở ra chân trời tăng trưởng kinh tế mới và tăng cường vị thế cạnh tranh toàn cầu”, Karel Eloot, chuyên gia tại McKinsey & Company, nói với CNBC.
Tỷ lệ sinh của Trung Quốc suy giảm, dân số già hóa khiến lực lượng lao động thu hẹp và chi phí nhân công tăng. Robot được xem là một lời giải. Song song đó, Trung Quốc đang bước vào cuộc đua công nghệ kéo dài với Mỹ trên nhiều mặt trận. Robot - ứng dụng AI trong thế giới thực - có thể trở thành “điểm nóng” mới từ năm 2026. Tờ Politico đưa tin Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đã gặp gỡ CEO các công ty robot để thúc đẩy ngành; Washington cũng cân nhắc ban hành sắc lệnh hành pháp về robot trong năm tới.
“Trung Quốc có thể là thị trường quan trọng nhất cho robot hình người”, RBC Capital Markets nhận định. Ngân hàng này dự báo tổng quy mô thị trường toàn cầu của robot hình người đạt 9.000 tỷ USD vào năm 2050, trong đó Trung Quốc chiếm hơn 60%.
Các hãng robot Trung Quốc đang tăng tốc sản xuất hàng loạt. Unitree, doanh nghiệp đang chuẩn bị IPO với định giá khoảng 7 tỷ USD, là cái tên nổi bật. Năm nay, Unitree ra mắt mẫu H2, gây chú ý với khả năng nhảy múa.
UBTech Robotics là một trụ cột khác, sản xuất robot hình người cho cả nhà máy lẫn ứng dụng thương mại như hướng dẫn viên. Mẫu công nghiệp Walker S2 có thể tự thay pin để hoạt động 24/7. Công ty niêm yết tại Hồng Kông và vừa huy động khoảng 400 triệu USD để mở rộng. UBTech dự kiến giao 500 robot công nghiệp trong năm nay, nâng sản lượng robot hình người lên 5.000 chiếc vào 2026 và 10.000 chiếc vào 2027.
AgiBot cho biết robot hình người thứ 5.000 của họ vừa rời dây chuyền. Hãng xe điện Xpeng cũng giới thiệu robot hình người thế hệ hai mang tên Iron và lên kế hoạch sản xuất hàng loạt từ năm tới. Tổng cộng, Trung Quốc hiện có hơn 150 công ty robot hình người.
Lợi thế Trung Quốc – Mỹ
Theo các nhà phân tích, năng lực sản xuất và kinh nghiệm mở rộng quy mô từ xe điện giúp Trung Quốc chiếm ưu thế. “Chiều sâu chuỗi cung ứng cho phép doanh nghiệp Trung Quốc phát triển và sản xuất robot với chi phí thấp hơn đáng kể”, Ethan Qi của Counterpoint Research nhận định. UBTech dự báo chi phí sản xuất sẽ giảm 20–30% mỗi năm. Nhiều địa phương Trung Quốc cũng triển khai trợ cấp cho ngành robot.
Trong khi đó, Mỹ có lợi thế về AI, tự chủ và thuật toán tiên tiến. Doanh nghiệp Mỹ “đặt cược vào tích hợp dọc” - kiểm soát nhiều khâu hơn trong chuỗi cung ứng - từ bộ truyền động đến phần mềm AI, nhằm đạt hiệu năng, an toàn và sở hữu trí tuệ vượt trội.
Về dài hạn, hai thị trường được kỳ vọng hội tụ về quy mô sau 2040, khi robot thâm nhập mạnh vào hộ gia đình.
Ngành robot Trung Quốc vẫn đối mặt thách thức, trong đó có khả năng tiếp cận chip. “Sự phụ thuộc vào chip Mỹ, chẳng hạn Nvidia, là rất lớn,” Jacqueline Du của Goldman Sachs nói với CNBC. Ngoài ra còn hạn chế AI trong môi trường khó đoán và rào cản pháp lý, theo Charlie Dai của Forrester.
Thách thức công nghệ lớn khác là tái tạo chuyển động tinh vi của tay và ngón tay người. Và quan trọng nhất: chi phí. Giá các nguyên mẫu robot hình người tiên tiến hiện ở mức 150.000–500.000 USD/đơn vị; cần giảm về 20.000–50.000 USD để có thể cạnh tranh với lao động con người.
Dù là ưu tiên chiến lược, cơ quan quản lý Trung Quốc đã cảnh báo nguy cơ thị trường quá nóng. Tháng 11, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (National Development and Reform Commission) cho biết rủi ro bong bóng đang hình thành khi số lượng công ty robot hình người tăng nhanh và sản phẩm ngày càng tương đồng.
“Khoảng cách giữa nhận thức và thực tế - được nuôi dưỡng bởi các video trình diễn bóng bẩy - làm gia tăng nguy cơ bong bóng đầu tư”, Horváth nhận định. Forrester cảnh báo, một đợt điều chỉnh thị trường có thể làm chậm đà đổi mới và thương mại hóa.
