Tại Diễn đàn “Thị trường vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới” hôm 24/11, TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng đã đến lúc Việt Nam phải thiết lập sàn giao dịch vàng vật chất theo chuẩn quốc tế.
Khi giá được công bố minh bạch, doanh nghiệp có thể mua bán theo giá thế giới, qua đó giảm "méo mó" thị trường và hạn chế nguy cơ thao túng.
“Nhập khẩu vàng quá nhỏ để phải siết”
Nhìn lại quá trình quản lý thị trường vàng kéo dài từ trước năm 1948 đến nay, TS Lê Xuân Nghĩa nhận định nhiều vướng mắc hiện tại không xuất phát từ bản chất kinh tế của vàng, mà chủ yếu từ tư duy quản lý.
“Đôi khi chúng ta nhìn vàng như một thứ gì đó ghê gớm, trong khi vấn đề không phức tạp đến thế”, ông Nghĩa nói.
Theo số liệu ông Nghĩa trích dẫn, lượng vàng nhập khẩu chính ngạch mỗi năm chỉ khoảng 5 tấn, tương đương hơn 5 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với nhiều mặt hàng tiêu dùng. Ông so sánh: mỹ phẩm nhập 11 tỷ USD mỗi năm, sữa và các chế phẩm từ sữa gần 5 tỷ USD.
“Tại sao nhập khẩu vàng lại bị coi là nghiêm trọng, trong khi mỹ phẩm hay sữa gấp đôi, gấp ba lại ít người nói?” TS Nghĩa đặt vấn đề.
Một số dữ liệu quốc tế được dẫn lại cho thấy khoảng 75% vàng tích trữ trong dân hiện nay là vàng nhập lậu, phản ánh hạn chế trong cơ chế nhập khẩu chính thức khiến thị trường rơi vào tình trạng méo mó, chênh lệch giá lớn.
Theo TS Lê Xuân Nghĩa, việc người dân nắm giữ vàng là nhu cầu tiết kiệm, phòng thân hoàn toàn chính đáng, quan điểm coi tích trữ vàng là tiêu cực là thiếu cơ sở.
“Người dân để dành được 500 tấn vàng là rất đáng quý. Đó là thói quen tiết kiệm, phòng ngừa rủi ro khi Nhà nước không thể hỗ trợ kịp thời trong các tình huống biến cố,” ông nói.
Cũng theo chuyên gia này, xu hướng giá vàng thế giới tăng liên tục trong nhiều năm là quy luật cung - tiền: tổng lượng vàng khai thác chỉ tăng 1,2–1,5% mỗi năm, trong khi cung tiền toàn cầu tăng 3,5-4,5%.
“Tiền tăng nhanh hơn vàng thì vàng phải tăng giá. Người dân hiểu điều đó nên giữ vàng là bình thường”.
Chấm dứt độc quyền, cho nhiều doanh nghiệp tham gia thị trường
TS Lê Xuân Nghĩa cho rằng nguyên nhân cốt lõi khiến giá vàng trong nước cao hơn thế giới kéo dài nhiều năm là cơ chế độc quyền nhập khẩu vàng miếng.
“Cơ quan quản lý không nhập chính thức thì người dân buộc phải mua vàng nhập lậu, chất lượng kém, giá cao”, ông nói.
Ông Nghĩa đề xuất ba thay đổi lớn: Bỏ độc quyền quản lý thị trường vàng của SJC; Cho phép một số ngân hàng thương mại lớn tham gia kinh doanh và sản xuất vàng miếng; Mở cửa cho một số doanh nghiệp có năng lực, vốn điều lệ từ 1.000 tỷ đồng trở lên tham gia thị trường.
Đồng thời, chuyên gia này dẫn mô hình của Trung Quốc, trong 13 doanh nghiệp được cấp phép dập vàng miếng, có 5 ngân hàng thương mại tham gia - những đơn vị có lợi thế về thanh toán quốc tế, công nghệ và quản trị rủi ro giá.
Theo TS Nghĩa, việc duy trì quota xuất- nhập khẩu vàng miếng hiện nay là “bước đi quá thận trọng” và chỉ nên tồn tại tối đa một năm. Nếu kéo dài, thị trường chính thức sẽ tiếp tục bị cạnh tranh trực diện bởi vàng nhập lậu, đẩy người dân vào thế phải mua vàng đắt hơn giá thế giới.
Lập sàn giao dịch vàng vật chất để minh bạch giá
Đề xuất quan trọng nhất được TS Nghĩa nhấn mạnh là thành lập sàn giao dịch vàng vật chất theo chuẩn quốc tế. Trên sàn này người nhập khẩu bán sỉ ngay trên sàn, doanh nghiệp mua sỉ để sản xuất hoặc bán lẻ và giá tham chiếu được công bố công khai theo giá thế giới.
“Mỗi ngày chỉ cần công bố rõ giá vàng bán sỉ trên sàn là bao nhiêu, người dân sẽ tự hiểu giá bán lẻ hợp lý là bao nhiêu. Minh bạch thông tin là chìa khóa,” ông nói.
Theo TS Nghĩa, khi có sàn giao dịch, thị trường sẽ chấm dứt cảnh “mù mờ thông tin”, tránh được tình trạng đẩy giá, chênh lệch vô lý giữa vàng trong nước và quốc tế. Ông nhắc lại bài học từ thời kỳ cấp quota nhập khẩu xe máy, ô tô, giai đoạn tạo ra đặc quyền, đặc lợi, không ngăn được buôn lậu và làm méo mó thị trường.
Đáng chú ý, TS Nghĩa cho rằng mục tiêu cuối cùng không phải siết cung mà là thị trường minh bạch, công bằng.
“Không thể để người dân thu nhập thấp phải mua vàng đắt hơn người nước ngoài. Quota chỉ là giải pháp tình thế”.
