Năm 2026 được xác định là cột mốc khởi đầu cho một chu kỳ phát triển mới, mở ra giai đoạn thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2026 - 2030 với những mục tiêu đầy tích cực.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang dần thoát khỏi những bất định nhưng bắt đầu xuất hiện sự phân hóa sâu sắc về chính sách tiền tệ, Việt Nam đang nỗ lực kiến thiết những nền tảng vững chắc để hướng tới mục tiêu tăng trưởng GDP hai chữ số. Theo đó, xuất khẩu được kỳ vọng tiếp tục giữ vai trò là trụ cột quan trọng nâng đỡ tăng trưởng sản xuất công nghiệp của Việt Nam.
Theo Báo cáo Triển vọng Việt Nam 2026 - Tìm kiếm những câu chuyện thực do Công ty Chứng khoán MB (MBS) công bố, nhu cầu xuất khẩu tăng sẽ thúc đẩy sản xuất tăng tốc khi bước vào 2026. Bất chấp những lo ngại liên quan đến thuế quan, xuất khẩu của Việt Nam vẫn duy trì đà tăng trưởng vững trong năm 2025, tăng khoảng 16%, đưa kim ngạch xuất khẩu ước vượt mốc 470 tỷ USD. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước đạt kỷ lục khoảng 920 tỷ USD, qua đó đưa Việt Nam gia nhập nhóm 15 quốc gia có quy mô thương mại lớn nhất thế giới.
Dù xuất khẩu duy trì đà tăng tích cực, khu vực doanh nghiệp trong nước vẫn đang chịu áp lực lớn, khi tăng trưởng chủ yếu đến từ khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Lũy kế 11 tháng năm 2025, xuất khẩu từ khối FDI đạt 327,73 tỷ USD, tăng 23,1% và chiếm 76,2% tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Trong khi đó, khu vực doanh nghiệp trong nước tiếp tục giảm 1,7% so với cùng kỳ, đạt 102,41 tỷ USD, tương đương 23,8% tổng kim ngạch.
Một nguyên nhân quan trọng khiến xuất khẩu của doanh nghiệp trong nước suy yếu là từ sau tháng 7/2025, khi mức thuế đối ứng được áp dụng đối với hàng hóa trung chuyển. Việc Việt Nam chủ động siết chặt quy định về truy xuất nguồn gốc đã khiến nhiều doanh nghiệp nội địa gặp khó trong đáp ứng tiêu chí xuất xứ. Trong khi đó, các tiêu chuẩn xác định hàng trung chuyển từ phía Mỹ vẫn còn thiếu rõ ràng, buộc doanh nghiệp Việt Nam phải thận trọng hơn khi xuất khẩu sang thị trường này, làm đà tăng trưởng tiếp tục chậm lại.
Trụ đỡ nào cho tăng trưởng kinh tế năm 2026?
Bước sang năm 2026, các chuyên gia của MBS dự báo xuất khẩu Việt Nam có thể tiếp tục duy trì đà tăng trưởng khoảng 15-16%, nhờ một số động lực then chốt. MBS dẫn số liệu từ UNCTAD (Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển) cho thấy, dù thương mại hàng hóa toàn cầu dự kiến chỉ tăng khoảng 4% trong năm 2026, thấp hơn mức 6% của năm 2025, nhưng riêng ngành điện tử - lĩnh vực có lợi thế rõ nét của Việt Nam vẫn được kỳ vọng dẫn đầu với mức tăng khoảng 14%, nhờ nhu cầu đầu tư vào trí tuệ nhân tạo (AI) tiếp tục mở rộng.
Bên cạnh đó, lợi thế về thuế quan cũng góp phần nâng cao sức cạnh tranh cho hàng xuất khẩu Việt Nam. Sau các vòng đàm phán với phía Mỹ, Việt Nam hiện đang được hưởng mức thuế suất khoảng 20%, trong khi thuế suất thực tế bình quân của các mặt hàng chịu thuế vào khoảng 18%, thấp hơn đáng kể so với nhiều quốc gia cạnh tranh trực tiếp, đặc biệt là Trung Quốc. Đây là yếu tố hỗ trợ tích cực cho các nhóm hàng xuất khẩu chủ lực như dệt may, da giày và điện tử.
Một động lực dài hạn khác đến từ việc mở rộng không gian thị trường. Hàng hóa Việt Nam đang từng bước gia tăng tỷ trọng tại các thị trường mới, nhất là với nhóm nông -thủy sản xuất khẩu sang EU, Nhật Bản và Hàn Quốc, thay vì phụ thuộc chủ yếu vào Trung Quốc như trước. Xu hướng này cho thấy sự dịch chuyển sang các thị trường có tiêu chuẩn cao hơn nhưng mang lại giá trị gia tăng tốt hơn. Song song đó, Việt Nam đang thúc đẩy hoàn tất và đàm phán nhiều hiệp định thương mại tự do với các đối tác mới như Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (CEPA), Israel và Qatar, qua đó mở thêm dư địa cho xuất khẩu trong trung và dài hạn.
Về nhập khẩu, các chuyên gia MBS dự báo nhập khẩu năm 2026 sẽ tăng trưởng tương đương xuất khẩu, khoảng 16%, phản ánh nhu cầu phục hồi và mở rộng sản xuất trong nước. Một mặt, Việt Nam nhiều khả năng tiếp tục gia tăng nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ nhằm thu hẹp mức thặng dư thương mại song phương, vốn đã lên tới khoảng 121 tỷ USD, bất chấp những tác động từ các chính sách thuế quan mới.
Mặt khác, nhu cầu nhập khẩu máy móc, thiết bị và dây chuyền công nghệ được kỳ vọng tiếp tục tăng mạnh, phục vụ cho mở rộng sản xuất công nghiệp và đẩy nhanh các dự án đầu tư hạ tầng. Trên cơ sở đó, cán cân thương mại năm 2026 được dự báo vẫn duy trì trạng thái thặng dư, ước đạt khoảng 24 tỷ USD, cao hơn so với năm 2025.
Để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng đột phá, báo cáo MBS chỉ ra, đầu tư công được xác định là 'cỗ máy' quan trọng nhất với mục tiêu tăng trưởng hai con số. Các chuyên gia MBS kỳ vọng giải ngân đầu tư công trong năm 2026 sẽ đạt khoảng 85% - 90% kế hoạch (tương ứng 920 - 970 nghìn tỷ đồng), tăng 21% - 28% so với năm 2025.
Năm 2026, nhiều chính sách mở đường cho đầu tư bắt đầu phát huy hiệu quả. Tiêu biểu Luật Đất đai và các nghị quyết liên quan hỗ trợ cho quá trình thu hồi đất theo hướng bổ sung các nhóm trường hợp thu hồi đất mới.
Cơ chế cho phép thực hiện thu hồi đất khi có sự đồng thuận của 75% diện tích đất hoặc 75% số chủ đất là một điểm mới mang tính đột phá, tháo gỡ bế tắc cho các dự án lớn. Việc áp dụng bảng giá đất sẽ giúp giảm bớt áp lực rủi ro pháp lý cho cán bộ thực thi ở các cấp, từ đó đẩy nhanh tiến độ định giá và giao đất.
Bên cạnh đó, các thủ tục hành chính liên quan đến thời hạn thông báo thu hồi đất cũng được cắt giảm đáng kể, từ 90 ngày xuống còn 60 ngày đối với đất nông nghiệp, giúp rút ngắn tổng thời gian chuẩn bị đầu tư.
Luật Đầu tư công số 90/2025 cũng đã trao quyền mạnh hơn cho cấp tỉnh và các bộ ngành, giúp tăng tính chủ động và giảm bớt các tầng nấc trung gian trong việc điều chỉnh kế hoạch vốn trung hạn.
Bước sang năm 2026, Bộ Tài chính ước tính vốn đầu tư công đạt khoảng 1,08 triệu tỷ đồng (tăng 30% so với kế hoạch đầu năm 2025). Để nâng cao hiệu quả nguồn vốn, việc bố trí vốn sẽ được thực hiện không dàn trải, ưu tiên cho các các dự án trọng điểm quốc gia như: Cao tốc Bắc - Nam phía Đông, Đường sắt Hà Nội - Hải Phòng - Lào Cai…
Cũng theo báo cáo từ MBS, sự phục hồi của nền kinh tế còn dựa trên sự chuyển dịch mạnh mẽ của hai trụ cột: kinh tế tư nhân và kinh tế nhà nước. Nghị quyết 68 được kỳ vọng sẽ tạo nền tảng cho khu vực tư nhân bứt phá, đóng góp từ 55% đến 58% GDP vào năm 2030 thông qua việc tối ưu hóa vận hành và ứng dụng công nghệ số.
Song song đó, một Nghị quyết về kinh tế Nhà nước đang được chờ đợi sẽ tháo gỡ các điểm nghẽn về quản trị vốn, tạo cơ chế linh hoạt cho các doanh nghiệp đầu ngành trong lĩnh vực hàng không, dầu khí và viễn thông.
Khi năng lực tài chính vững mạnh và lợi thế của khối doanh nghiệp nhà nước được khơi thông, đây sẽ là nguồn lực bổ sung quan trọng cho mục tiêu tăng trưởng hai chữ số. Đặc biệt, việc tinh gọn bộ máy hành chính, giảm từ 18 bộ xuống còn 14 bộ và sáp nhập các tỉnh thành đang tạo ra một không gian quản trị hiệu quả hơn, giúp thu ngân sách vượt dự toán và tạo dư địa cho các chính sách tài khóa mở rộng.
Tuy nhiên, lộ trình tiến tới tăng trưởng cao không thiếu những thách thức nội tại về tài chính và lạm phát. Áp lực lạm phát năm 2026 được MBS dự báo sẽ tiệm cận mức 4% trong bối cảnh tăng trưởng tín dụng được đẩy mạnh và tỷ giá vẫn neo ở mức cao.
Các chuyên gia MBS dự báo CPI bình quân năm 2026 sẽ tăng lên khoảng 3,7-4% so với cùng kỳ, chịu áp lực từ một số yếu tố chi phí đầu vào. Trước hết, việc điều chỉnh giá điện từ tháng 5/2025 sẽ tiếp tục tác động lan rộng đến chỉ số giá điện trong những tháng đầu năm 2026.
Cùng với đó, giá vật liệu xây dựng được dự báo tăng nhẹ khi nhu cầu thi công các dự án hạ tầng và bất động sản dân cư gia tăng, trong đó giá thép có thể tăng khoảng 7% so với cùng kỳ. Ngoài ra, việc siết chặt quy định thu thuế đối với hộ kinh doanh cũng phần nào đẩy chi phí lên giá bán, trong khi biến động tăng của tỷ giá USD/VND sẽ dần phản ánh vào mặt bằng giá hàng hóa trong năm 2026.
MBS: Dự báo GDP Việt Nam sẽ tăng 8,5% - 8,7% trong năm 2026
Năm 2026 là năm đầu tiên triển khai Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2026-2030 với những mục tiêu thể hiện tầm nhìn lớn. Theo đó, GDP bình quân được đặt mục tiêu tăng từ 10% trở lên, dựa trên đổi mới mô hình tăng trưởng gắn với chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Đến năm 2030, GDP bình quân đầu người hướng tới mức 8.500 USD, đưa Việt Nam vào nhóm 30 nền kinh tế lớn nhất thế giới và Top 3 ASEAN.
Trên cơ sở đó, các chuyên gia từ MBS cho rằng nền kinh tế Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì nhịp tăng trưởng cao trong năm 2026, nhờ một số nền tảng quan trọng. Trước hết, thương mại toàn cầu dần ổn định và các yếu tố bất định giảm bớt sẽ tạo dư địa cho xuất khẩu và sản xuất trong nước phục hồi tích cực. Bên cạnh đó, đầu tư công được kỳ vọng đóng vai trò động lực dẫn dắt tăng trưởng thông qua hàng loạt dự án hạ tầng chiến lược như tuyến đường sắt Hà Nội - Hải Phòng - Lào Cai, Metro Cần Giờ hay trục đại lộ cảnh quan sông Hồng.
Cùng với đó, thu ngân sách được đẩy mạnh sẽ tạo thêm dư địa cho chính sách tài khóa mở rộng, hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn đối mặt với những thách thức nội tại. Lạm phát được dự báo nhích lên quanh mức 4% trong bối cảnh tín dụng tăng nhanh và tỷ giá tiếp tục neo ở mức cao. Lãi suất nhiều khả năng sẽ hình thành mặt bằng mới trong năm 2026 khi nhu cầu đầu tư gia tăng, trong khi tỷ giá dù ổn định hơn nhưng vẫn có thể tăng khoảng 2,5-3% trong cả năm.
Các rủi ro bên ngoài vẫn hiện hữu, đáng chú ý là khả năng thay đổi khó lường trong chính sách điều hành của Tổng thống Donald Trump, có thể tác động đến xuất khẩu và dòng vốn FDI vào Việt Nam. Bên cạnh đó, nguy cơ xung đột địa chính trị tại các khu vực nóng, bao gồm cả châu Á, vẫn là yếu tố cần theo dõi sát trong năm 2026.
Nhìn một cách tổng thể, năm 2026 dù phải đối diện với những rủi ro từ chính sách điều hành của các nước lớn hay xung đột địa chính trị, Việt Nam vẫn đang cho thấy khả năng thích ứng linh hoạt. MBS dự báo GDP Việt Nam sẽ tăng 8,5% - 8,7% trong năm 2026.
